Zaproszenie do udziału w konkursie na Ex Libris

SZTUKA

Drogi Artysto,

piszę do Ciebie, bo wierzę, że wspólnie możemy zmieniać świat na lepszy. Artyści od zawsze zwracali uwagę poprzez sztukę na ważne sprawy. Chciałabym opowiedzieć Ci historię Morza Bałtyckiego i przybliżyć, czym jest ono dla mnie. Jestem artystką i poprzez stworzony przeze mnie projekt Balticarium.com (2017) przekazuję wieść o zwierzętach Bałtyku w świat podczas moich licznych warsztatów, wykładów i wystaw: od rodzinnego Gdańska poczynając, poprzez Warszawę – stolicę Polski, Kijów (Ukraina), czy Guangdong (Chiny) – a to dopiero początek moich bałtyckich opowieści. To właśnie ilustrowanie życia Bałtyku było dla mnie pierwszym krokiem w kierunku fascynacji zwierzętami i roślinami tam żyjącymi.

Co na początek powinieneś wiedzieć o Morzu Bałtyckim? Być może to, że jest to morze współdzielone przez wiele krajów, o różnych kulturach, modelach społecznych i ustrojowych, religiach oraz zaawansowaniu cywilizacyjnym. Czemu o tym wspominam? Ponieważ jest to fantastyczna alegoria życia, którym tętni Bałtyk. Jak za chwilę Ci pokażę, bałtyckie wody pełne są najrozmaitszych zwierząt różniących się wyglądem, temperamentem i sposobem życia.

Pewnie chciałbyś poznać już niektóre z nich. Na początek zwierzę, które nazywa się zatrważająco - kur diabeł. To ryba, która do najpiękniejszych na świecie na pewno nie należy. Ma ogromną głowę z sześcioma kolcami na górze i kilkoma bocznymi. Jest rybą bardzo drapieżną i zwraca uwagę to, że nie ma łusek. W okresie godowym, ciało tej ryby przybiera jaskrawe kolory. Gdy spróbujesz wyjąć kura diabła z wody, zacznie wydawać burczące dźwięki. Strach się bać!

Z kolei na bałtyckich plażach ciężko pracuje mały skorupiak prowadzący nocny tryb życia - zmieraczek plażowy. Uwielbia on w świetle księżyca zjadać glony, martwe żyjątka, a nawet śmieci zapomniane przez turystów. Ma zaledwie 2 centymetry długości i okazałe czułki. Jest samotnikiem. Najpiękniejsze miejsce dla niego to wilgotny piasek na cichej plaży. W ciągu dnia chowa się w piasku, pod wyrzuconymi na brzeg kawałkami drewna i wodorostami. Gdy zobaczy słońce, ucieka szybko szukając schronienia przed światłem.

Co z ptakami? Przyjrzyj się rybitwie. Rozpoznasz ją po pięknych, wąskich skrzydłach. Lubi kolory. Głowę ma czarną, ale zimą czoło zmienia na białe. Dziób jest czerwony, często z czarnym czubkiem, ale zimą brązowieje. Jedynie jej krótkie nóżki pozostają czerwone. Rybitwa to dostojny ptak, który ma ogon pięknie otwarty, żeby pokazać swoją elegancję. Mieszka w małych grupach na wydmach i brzegach. Możesz ją zobaczyć blisko plaż od wiosny do końca lata. Nie lubi zim, więc spędza je w ciepłej Afryce.

Na koniec pora na ulubienicę wszystkich dzieci i ich rodziców. Drogi Twórco, przedstawiam Tobie... fokę! Panowie są dużo więksi i ciężsi od pań. Łatwo rozpoznać, kto jest kim. Pysk foki jest wydłużony jak u psa, a grzbiet ciemniejszy od brzucha. Foka szara uwielbia zajadać się rybami. Może spać na lądzie, jak i w wodzie. Jak na pewno kojarzysz, na lądzie porusza się trochę niezgrabnie, wykonując ruchy tułowiem i płetwami przednimi, a tylne ciągnie bezwładnie za sobą. Za to w wodzie czuje się wspaniale. W trakcie wędrówek morskich co jakiś czas wychodzi na ląd, by odpocząć. Młoda foczka jest pokryta białym futrem, karmiona przez matkę mlekiem już po dwóch tygodniach jest trzy razy cięższa.

Co jeszcze warto wiedzieć? Średnia głębokość Bałtyku to 52,3 metry. Brzmi jak daleka eskapada w głąb, a okazuje się, że Bałtyk w zestawieniu z innymi akwenami morskimi jest wyjątkowo płytki. Dla porównania średnia głębokość Morza Kaspijskiego to 184 m, a Morza Czarnego aż 1149 m.

Bałtyk to także najsłodsze morze świata. Zasolenie wynosi średnio 7g soli na litr bałtyckiej wody. W Cieśninach Duńskich, czyli bliżej Morza Północnego zasolenie jest największe - 20-30 g, co daje i tak mniej niż średnie światowe zasolenie wody morskiej, czyli 35 g soli na litr. A więc słodycz bałtyckich wód wynika z niskiego zasolenia. Nie tylko! Codziennie z 250 rzek wpływa słodka woda do Bałtyku. Jedyny dopływ słonej wody jest z Morza Północnego. Jakie ma to znaczenie dla zwierząt? Zasolenie

wpływa na ich wielkość - te same gatunki w Morzu Północnym są dwa razy większe! W Bałtyku mieszkają zarówno ryby morskie, jak i słodkowodne pływające w zatokach lub spędzające część życia w wodach słodkich, a część w słonych.

Morze było i jest dobrem naturalnym, z którego ludzie mogą czerpać zyski. Niestety Bałtyk jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych mórz na świecie. Co na to wpływa? Niewielka wymiana wody. Bałtyk może w tym zakresie liczyć tylko na Morze Północne. Nie pomaga także intensywne uprzemysłowienie, liczne miasta skupione wokół Bałtyku, a także ścieki, odpady i śmieci, które trafiają do rzek, a dalej do Bałtyku, a potem do przewodów pokarmowych zwierząt. Najgorszy z nich jest mikroplastik, który w efekcie końcowym trafia często do naszych żołądków.

Liczba zwierząt w Morzu Bałtyckim drastycznie spada. Według ONZ, aż 90% światowych zasobów ryb jest przełowionych lub poławianych na najwyższym możliwym poziomie (Raport FAO, Soa 2014). Jeśli nic się nie zmieni za kilka lat Bałtyk może być pustym zbiornikiem. Smutne? Zrób coś z tym. Moim zdaniem artysta ma nieprzeciętne możliwości mówienia poprzez swoje prace o odpowiedzialności społecznej. To Ty i ja, możemy naszymi dłońmi, wyobraźnią i kreacją wykrzyczeć o zagrożeniach z jakimi zmaga się Bałtyk.

Jeśli czujesz niedosyt, zapraszam Cię do zapoznania się z innymi zwierzętami Morza Bałtyckiego na portalu www.balticarium.com. Możesz też pograć w gry i sprawdzić swoją wiedzę!

 

Natalia Uryniuk
Autorka projektu Balticarium.com

 

INFORMACJE

Organizator: Fundacja Wspólnota Gdańska i “Wyspa Skarbów” Gdańskiego Archipelagu Kultury
Partnerzy: Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku i Balticarium.com
Kontakt: Paweł Jarczewski „Wyspa Skarbów” Gdański Archipelag Kultury (tel. 58 323 91 15, e-mail: pawel.jarczewski@gak.gda.pl)
Adres: „Wyspa Skarbów” Gdański Archipelag Kultury, ul. Turystyczna 3, 80-680 Gdańsk
Regulamin: www.exlibrisgdansk.pl
Facebook: www.facebook.com/Ex-Libris-Gdańsk
Zgłoszenia: do 30 czerwca 2018 roku